Discussie Opinie 04 juni 2025

Politiek spel of structureel meningsverschil?

Een analyse van het debat rondom het nieuwe beroepsprofiel voor accountants, dat op de ledenvergadering van de NBA wordt besproken.

Jan Wietsma

Het debat over het nieuwe beroepsprofiel van de NBA is inmiddels veel meer geworden dan een inhoudelijke discussie over opleidingsroutes of bevoegdheden. Wat zich voltrekt, is een strategisch steekspel waarin framing, belangenbehartiging en interpretatie de boventoon voeren. In een eerder artikel op Accountant.nl werd dit al geduid als een politiek spel. De recente ontwikkelingen verdiepen dit beeld. Nieuwe documenten, zienswijzen en amendementen tonen aan dat het conflict niet alleen draait om inhoud, maar vooral om zeggenschap, status en de vraag: Wie vertegenwoordigt wie?

1. De kern van het conflict: tegenstrijdige feitenclaims

Certificerende bevoegdheid: status quo of stille uitholling?

Volgens het NBA-bestuur verandert het nieuwe beroepsprofiel niets aan bestaande bevoegdheden. Studenten blijven de keuze houden tussen een mkb-route zonder certificeringsbevoegdheid en een assuranceroute met die bevoegdheid. Maar critici - waaronder SRA, Novaa en MKB-Nederland - stellen dat deze keuze in de praktijk leidt tot een standaardprofiel zonder wettelijke status, waarmee de mkb-accountant wordt gedegradeerd tot adviseur zonder certificerende kracht.

Deze spanning wordt gevoed door het feit dat de meerderheid van de mkb-praktijken zich sterk identificeert met hun wettelijke bevoegdheid. De mogelijkheid tot het afgeven van verklaringen, zeker in het licht van financieringsaanvragen of samenwerkingen met overheden, is voor veel AA's een doorslaggevend deel van hun toegevoegde waarde. Wanneer die mogelijkheid in de standaardroute verdwijnt, raakt dat niet alleen het beroepsprofiel, maar ook het verdienmodel van deze beroepsgroep.

Juridische spanning: mag het NBA dit wel?

Een ingezonden zienswijze van mr. drs. A.P.M. Vissers stelt dat het NBA-voorstel in strijd is met Europese Richtlijn 2018/958, omdat het bevoegdheden uitbreidt naar niet-wettelijke terreinen. Volgens deze zienswijze begeeft de NBA zich buiten haar mandaat, door beroepsactiviteiten te formaliseren waarvoor geen publieke waarborg of wettelijk kader geldt. Het NBA-bestuur verweert zich met een verwijzing naar de Wet op het accountantsberoep, maar erkent tegelijkertijd dat sommige onderdelen van het profiel buiten haar formele domein vallen. Daarmee is de juridische basis van het profiel in het debat zelf onderdeel van de strijd geworden.

Deze juridische discussie is niet louter academisch. Mocht blijken dat de NBA haar bevoegdheden overschrijdt, dan zou dit vergaande gevolgen kunnen hebben voor de legitimiteit van het beroepsprofiel. Dat zou ook betekenen dat de NBA-ledenvergadering op 16 juni een besluit neemt over een document waarvan de juridische basis nog onvoldoende is uitgekristalliseerd.

2. Framing en strategie: het debat als communicatief schaakspel

NBA: technocratische rust

Het NBA-bestuur kiest in haar communicatie voor termen als "toekomstbestendigheid" en "pluriformiteit". Het profiel wordt gepresenteerd als een logisch vervolg op al bestaande routes. Tegelijkertijd worden inhoudelijke bezwaren vaak afgedaan als "niet alle wensen kunnen worden gehonoreerd". Daarmee worden kritische punten vermeden zonder ze inhoudelijk te weerleggen.

In formele stukken en interviews wordt met regelmaat verwezen naar processen die al jaren lopen en naar inspraakmogelijkheden die zijn geboden, zoals openbare consultaties. De NBA positioneert zich daarmee als rationeel, procedureel correct en toekomstgericht. Wat echter opvalt, is het gebrek aan kwantitatieve onderbouwing in diezelfde communicatie: hoeveel studenten kozen daadwerkelijk voor de assuranceroute? Hoeveel mkb-kantoren maken op dit moment gebruik van certificerende AA's? De stilte op deze punten werkt twijfel in de hand.

Critici: urgentie via emotie

Aan de andere kant gebruiken critici bewust geladen termen. Novaa spreekt over "verdampen van het AA-profiel", SRA over "terug naar 1993", en MKB-Nederland waarschuwt voor een "opvolgingscrisis". Deze retoriek is effectief voor mobilisatie, maar wordt zelden ondersteund met data. Zo stelt MKB-Nederland dat "meer dan 50 procent van het mkb afhankelijk is van AA's", zonder onderbouwing.

De strategie is duidelijk: creëer urgentie en druk op de besluitvorming. Door de gevolgen van het profiel te koppelen aan maatschappelijke risico's zoals verminderde toegang tot financiering voor ondernemers, of het wegvallen van lokale accountantskantoren in de regio, krijgt het debat een breder draagvlak - en een hogere inzet.

3. Proceskritiek: wie bepaalt eigenlijk de koers?

Uitsluiting van mkb-stemmen

Een terugkerend kritiekpunt is het gebrek aan mkb-invloed in het besluitvormingsproces. Novaa en MKB-Nederland geven aan dat zij geen deel uitmaken van het kernteam dat het profiel ontwikkelt en signalen ontvangen dat hun input nauwelijks wordt meegenomen. De NBA stelt daar tegenover dat het proces "zorgvuldig en breed" is ingericht, maar geeft geen inzicht in hoe belangen zijn gewogen.

De governance van de NBA komt hiermee opnieuw onder vuur te liggen. Eerdere discussies over de positie van mkb-accountants binnen de vereniging - denk aan de kritiek op de samenstelling van commissies of de beperkte vertegenwoordiging in bestuur en ledenraad - krijgen in dit debat nieuw gewicht. Wat speelt is niet alleen de inhoud van het profiel, maar de vraag: wie heeft er invloed op de toekomst van het beroep?

Het SRA-amendement als politieke zet

Met het recent ingediende amendement, waarin SRA pleit voor certificerende bevoegdheid als standaard voor alle accountants, wordt het debat opnieuw gepolitiseerd. De inzet is niet langer alleen inhoudelijk, maar gaat over het definiëren van de kern van het beroep. Dit herkadert het profiel als een kwestie van beroepsidentiteit - en daarmee van macht.

Het amendement is daarmee zowel inhoudelijk als strategisch relevant. Het dwingt de NBA-ledenvergadering tot een heldere keuze en creëert een alternatief scenario, mocht het profiel in huidige vorm worden verworpen.

4. Interpretatieverschillen: definitiekwesties met grote gevolgen

'Complexiteit' als glijdende schaal

Het NBA-bestuur introduceert het begrip "minder complexe controles" voor mkb-accountants. Maar wat is "minder complex"? Er is geen heldere definitie en dus geen duidelijk toetsingskader. Critici vrezen dat hiermee de deur wordt opengezet naar een tweedeling in het beroep, met kwaliteitsverlies als gevolg.

Daarnaast ontbreekt duidelijkheid over wie toetst of een controle inderdaad "minder complex" is. Is dat de accountant zelf? De toezichthouder? De klant? Deze onduidelijkheid maakt het voor mkb-accountants lastig om hun werk juridisch en professioneel zeker uit te voeren - en kan leiden tot aansprakelijkheidsrisico’s.

Veranderingen in de opleidingsstructuur

Hoewel de NBA spreekt over een kortere, flexibelere assuranceroute, stellen critici dat de route juist langer wordt - van vier naar vijf jaar - voor AA's die wél certificerende bevoegdheid willen. Ook hier ontbreekt een transparante vergelijking met de huidige situatie.

Belangrijker nog: de keuzevrijheid in theorie blijkt in praktijk vaak beperkt. Veel studenten volgen het profiel dat hun praktijkopleider ondersteunt. Als mkb-kantoren het profiel zonder certificerende bevoegdheid aanbieden, verdwijnt het alternatief. Daarmee wordt keuzevrijheid een papieren werkelijkheid.

5. Conclusie: politieke dynamiek, maar geen leugens

De typering van dit debat als een politiek spel blijft overeind. Wat we zien:

• Selectieve presentatie van feiten: De NBA benadrukt keuzevrijheid, critici benadrukken statusverlies.
• Strategisch taalgebruik: Technocratie versus emotie.
• Procesmatige machtsstrijd: De roep om transparantie, inspraak en herverdeling van invloed klinkt luider dan ooit.

Maar: beide kampen opereren binnen hun eigen logica. Er zijn geen aantoonbare leugens, wel strategische interpretaties. De NBA hanteert een juridische lezing van het profiel, critici richten zich op de praktijk en marktpositie. Tussen beide visies ligt de waarheid in het grijze gebied: het profiel verandert formeel niets aan bevoegdheden, maar beïnvloedt wel degelijk de perceptie, status en toekomst van de mkb-accountant.

In een vervolgartikel zal ik ingaan op de mogelijkheden die er zijn om tot een goede oplossing te komen.